Opolska Wenecja

Opolską Wenecją nazywane są uliczki wzdłuż Odry na wysokości ulicy Piastowskiej. Na brzegu Odry znajdują się zabytkowe kamieniczki, które w blasku słońca kąpią się w Młynówce, można odnieść wrażenie, że kamienice wchodzące do wody by przeglądać się w jej jak lustrze. To właśnie urok tej części Opola sprawił, że jest uzyskała ona miano „Opolskiej Wenecji”, tym bardziej że z racji swego piękna należy do głównych jego atrakcji. Ciekawostką architektoniczną jest fakt, iż „Opolska Wenecja” zbudowana została na fundamentach dawnych murów obronnych.

Historia Opolskiej Wenecji

Tereny położone nad Młynówką w XIII wieku były bardzo słabo zabudowane. W 1297 roku książę Bolesław I za zgodą mieszczan podarował swemu urzędnikowi położony nieopodal plac budowlany. Dziś wiadomo także, że w XIV wieku, u zbiegu ulic Szpitalnej i Zamkowej mieścił się cmentarz, najprawdopodobniej o. o Franciszkanów. Nad brzegiem Młynówki znajdował się również port z miejscami przeładunkowymi, magazynami oraz miejscami do składania towarów spławianych Odrą. To właśnie tutaj swoją siedzibę umieściło większość przedsiębiorstw i urządzeń miejskich. Głównie znajdowały się tutaj młyny, od których właśnie pochodzi nazwa starego koryta Odry – Młynówka.
W 1765 roku Wrocławska Izba Wojenna i Dóbr Królewskich wydała Marcusowi Pincusowi przywilej założenia w Opolu pierwszej fabryki skóry podeszwowej z możliwością prowadzenia kramu. Zobowiązano go jednak do odbudowy od samych fundamentów dwóch zrujnowanych posesji znajdujących się przy ulicy Zamkowej. Jedna z tych posesji należała wcześniej do hrabiego Colonna.
Po odbudowaniu i scaleniu tych dwóch posesji powstał jeden narożny budynek przy ulicy Zamkowej, w którym Pincus umieścił pierwszą w mieście manufakturę – fabrykę skóry. Archiwum Państwowego – to właśnie ta manufaktura Pincusa. Inną postacią, związaną z tym obiektem, jest Marcus Friedlaender, który w 1824 roku założył browar „Zamkowy”, a ponadto był założycielem opolskiej gminy żydowskiej. W szeregowej zabudowie „Opolskiej Wenecji” wyróżnia się przede wszystkim neoklasycystyczny budynek dawnej bożnicy, wcześniej był on żydowskim domem modlitw. Przetrwał on czasy holocaustu co jest prawdziwym ewenementem w skali się w kraju.

Opolska Wenecja, a jej rola w mieście Opole

Młynówka oprócz roli wizerunkowej spełniała jeszcze jedną bardzo ważną rolę – handlową. Charakterystycznymi budowlami dla Młynówki były młyny, spichlerze, rzeźnie, oraz łaźnie. W istniejącej do dziś kamienicy z balkonem mieszczącej się przy ul. Szpitalnej 9, mieścił się wcześniej spichlerz. Młyn miejski, chociaż niektóre źródła podają, że były dwa młyny: „mały” i „duży”, powstały w około 1453 roku i stały naprzeciwko wylotu ulicy Młyńskiej. Młyny spłonęły w 1881 roku w ich miejscu powstał plac, który istnieje do dziś i do wczesnych lat dwudziestych XX w. służył jako Targ Maślany.

Oprócz młyna miejskiego, po drugiej stronie Młynówki istniał również młyn książęcy, gdzie w 1548 roku wybudowano śluzę. Przy młynie miejskim, od strony północnej, znajdowała się także rzeźnia miejska, a od strony południowej – łaźnie. Wymieniane już w roku 1357, niewątpliwie pochodziły jeszcze z czasów lokacji miasta. Łaźnia nad Młynówką była jedyną łaźnią publiczną w mieście. Stanowiły one miejsce  zebrań towarzyskich. Z czasem coraz mniej osób z nich korzystało. W XVIII wieku łaźnie zostały zamknięte.

Ostatnią budowlą „Opolskiej Wenecji”, a zarazem najbardziej dostojną i rzucającą się w oczy jest stylowa, zachodnia elewacja dawnego szpitala św. Aleksego, dziś mieści się tam dom opieki społecznej „Caritas”. W 1400 roku jeden z mieszczan – Kuncze Kromer zapisał miastu swą dawną słodownię mieszcząca się przy obecnej ul. Katedralnej, w miejscu dzisiejszej plebanii. Dawna słodownie została przekształcona w szpital, który funkcjonował do 1421 roku, czyli do czasu, kiedy biskup Jan Kropidło brat rządzących książąt opolskich w testamencie przekazał miastu dużą sumę pieniędzy na budowę nowego szpitala oraz kaplicy. Nowy szpital został wybudowany na rogu obecnej ulicy Szpitalnej i Katedralnej. Obecny budynek główny pochodzi z lat 1865-1866, przy czym północna ściana została przebudowana w 1889 roku w związku z wyburzeniem pobliskiej bramy Odrzańskiej. Przy szpitalu św. Aleksego stoi do dziś, kaplica pod jego wezwaniem – zabytek, który zachował się w swej pierwotnej formie. Po przekroczeniu mostu przy ul. Katedralnej, idąc drogą wiodącą na północny cypel wyspy Pasieki, który zwany jest Ostrówkiem. Wcześniej należał on, w odróżnieniu od całej Pasieki, która wówczas była własnością książęcą – do miasta. W tym miejscu miasto urządziło skład towarów. Za korzystanie ze składu pobierano niemałe opłaty. Dziś w tym budynku funkcjonuje, hotel „Piast”.